گلوتارالدهید چیست و از کاربردهای آنچه می‌دانید؟

گلوتارالدهید یک ماده ضدعفونی‌کننده، نگه‌دارنده و تثبیت‌کننده است. این ماده شیمیایی آلی، به دلیل خواص مهمی که دارد، در صنایع مختلفی مورداستفاده قرار می‌گیرد. گلوتارالدهید مایعی بی‌رنگ و با بویی تند و حلال در آب است. این ماده در غلظت‌های مختلف و نیز ترکیبات متفاوت تولید شده و با نام‌های تجاری مختلفی به  بازار عرضه می‌شود. صنایع پزشکی، نفت و گاز، آب و فاضلاب، دام و طیور، دباغی، کاغذسازی، آزمایشگاه‌ها، لوازم آرایشی و … از عمده‌ترین مصرف‌کنندگان آن می‌باشند. در ادامه به معرفی بیشتر این ماده شیمیایی می‌پردازیم.

تاریخچه گلوتارالدهید

گلوتارالدهید برای اولین بار در سال 1908 در آزمایشگاه تولید شد. در سال 1951 روش صنعتی تولید آن ارائه شد و پس‌ازآن در صنایع مختلفی مانند استفاده در دباغی پوست، استفاده به عنوان تثبیت‌کننده در میکروسکوپ الکترونی و نیز اتصال‌دهنده پروتئین‌ها و آنزیم‌ها مورداستفاده قرار گرفت. از سال 1963 از آن در صنایع پزشکی، به‌عنوان یک ضدعفونی‌کننده و جایگزین فرمالدهید شده است.

ساختار و نحوه عملکرد گلوتارالدهید

فرمول گلوتارالدهید به شکل C5H8O2 است. این ماده از خانواده دی الدهیدها است. برای تولید صنعتی آن از اکسیداسیون صنعتی سیکلوپنتن استفاده می‌کنند. همچنین از هیدرولیز محصول حاصل از واکنش اکرولئین و وینیل اترها به روش دیزل-الدر آن را تولید کرد.

ازآنجاکه این ماده یک لینک دهنده است، از طریق واکنش دادن با آمین‌ها و گروه‌های تئول (گروه‌های عملکردی در پروتئین‌ها) عمل می‌کند. این ماده با اتصال به پروتئین‌های دیواره سلولی میکروارگانیسم‌ها و اتصال به نوکلئویک اسید ویروس‌ها، با ایجاد اختلال در عملکرد، آن‌ها را از بین می‌برد.

کاربردهای گلوتارالدهید

سه ویژگی نگه‌دارندگی، ضدعفونی‌کنندگی و ثابت‌کنندگی گلوتارالدهید، باعث استفاده از آن در صنایع مختلف می‌گردد. با توجه به خاصیت ضدعفونی‌کنندگی، از آن به عنوان جزء اصلی، در تولید بایوسایدها، استفاده می‌شود. خاصیت نگه‌دارندگی آن باعث کاربرد گسترده آن در صنایع جهت پیشگیری از تغییر خواص مواد در گذر زمان می‌گردد. خاصیت ثابت‌کنندگی گلوتارالدهید باعث استفاده از آن در آزمایشگاه‌ها و صنایع مرتبط می‌گردد. در ادامه برخی از مهم‌ترین مکان‌های استفاده از گلوتارالدهید را معرفی می‌کنیم:

• پزشکی

گلوتارالدهید باعث پیشگیری از رشد انواع باکتری‌ها و قارچ‌ها می‌گردد. به همین علت غلظت‌های پایین آن (0.1 درصد تا 1 درصد) در ساخت مواد ضدعفونی‌کننده بسیار پرکاربرد است. ضدعفونی کردن تجهیزات جراحی، ضدعفونی کردن سطوح و تجهیزات یکی از کاربردهای رایج آن است. از این ماده همچنین به‌عنوان یک دارو برای درمان زگیل استفاده می‌شود. این ماده در تماس با پوست ناحیه زگیل، باعث خشک شدن و ریزش آن می‌گردد. این ماده در دندانپزشکی نیز برای ضدعفونی کردن تجهیزات بسیار مورداستفاده است. در دامپزشکی از آن برای ضدعفونی کردن ماهی‌ها و پرندگان و نیز محل نگهداری آن‌ها بسیار استفاده می‌شود.

در آزمایشگاه‌ها، از این ماده برای ضدعفونی کردن تجهیزات، فیکس کننده بافت‌ها و آماده‌سازی نمونه‌ها استفاده می‌شود. در آماده‌سازی عکس‌های تشخیص طبی مانند پرتوایکس و رادیولوژی، نیز به‌عنوان ماده کوتاه کننده چرخه خشک شدن فیلم کاربرد دارد.

• صنعت کاغذسازی

محلول رقیق 10 تا 15 درصد گلوتارالدهید در صنعت کاغذسازی، به خمیرکاغذ اضافه می‌شود تا از رشد میکروارگانیسم‌ها و مخمرها پیشگیری نماید. همچنین محلول 1.5 تا 6 درصد آن در تولید دستمال‌کاغذی جهت سفت شدن بافت، استفاده می‌شود.

• صنعت نفت و گاز و پتروشیمی

افزودن گلوتارالدهید به گل حفاری، باعث پیشگیری از شکل‌گیری میکروارگانیسم‌ها در چاه‌های نفت می‌شود. همچنین در لوله‌های انتقال نفت از این ماده جهت پیشگیری از رسوب استفاده می‌شود. این ماده یکی از مواد به‌کاررفته در روان کننده‌ها است و در ساخت مواد شوینده نیز کاربرد دارد.

• تصفیه آب

در تصفیه آب صنعتی، جهت از بین بردن میکروارگانیسم‌ها و نیز جلوگیری از رشد آن‌ها از گلوتارالدهید استفاده می‌شود. این ماده باعث پیشگیری از به وجود آمدن رسوب و لجن در لوله‌های انتقال می‌گردد. درنتیجه استفاده از گلوتارالدهید باعث پاک‌سازی تجهیزات تصفیه آب و فاضلاب از میکروب‌ها می‌گردد.

• صنعت چرم

در صنعت چرم و دباغی، جهت برنزه کردن چرم از گلوتارالدهید استفاده می‌شود. برنزه کردن فرایندی است که در آن چرم در مقابل آب و ترکیبات قلیایی مقاوم می‌شود. بخش قابل‌توجهی از تولیدات این ماده در صنعت چرم مورداستفاده قرار می‌گیرد.

• صنایع خنک‌کننده و تصفیه هوا

آبی که در این برج‌های خنک‌کننده در جریان است محل مناسبی برای رشد میکروارگانیسم‌ها است. همچنین دستگاه‌های تصفیه هوا که رطوبت و سایر آلودگی‌ها را از هوا جداسازی می‌نمایند، می‌توانند زمینه رشد میکروارگانیسم‌ها را فراهم کنند. در هر دو مورد با استفاده بایوسایدهای بر پایه گلوتارالدهید، می‌توان به ‌سلامت تجهیزات و نیز افراد استفاده‌کننده از آن کمک کرد.

جمع‌بندی

گلوتارالدهید، ماده شیمیایی است که به دلیل خواص نگه‌دارندگی و ضدعفونی‌کنندگی‌اش، در صنایع مختلف بسیار کاربردی است. مهم ترین کاربردهای آن در صنایع مختلف، خاصیت ضدعفونی کنندگی و اثر قوی آن در از بین بردن میکروارگانیسم های مزاحم می باشد. این خاصیت برای تداوم فعالیت بسیاری از صنایع و افزایش کیفیت و دوام محصولات آن ها ضروری است.

منابع

📌 مطالب پیشنهادی :

• رزین رنگبر شربت قند چیست و کاربرد آن
• سوکرالوز چیست و کاربرد آن
• آشنایی با کاربردهای ایزوتیازولین
• ایزوتیازولین چیست | معرفی مضرات ایزوتیازولین و کاربردها
• قرص کلر چیست و کاربرد آن